Gluten behoren tegenwoordig tot de meest besproken en gevreesde voedingsstoffen. Sommige mensen beginnen om de verkeerde redenen glutenvrij te eten. Er zijn zelfs bepaalde mensen die het doen om ‘hip’ te zijn. Die zijn vaak erg herkenbaar:
In bepaalde gevallen zijn er echter wel gegronde redenen om een glutenvrij dieet te volgen!
In dit artikel lees je wat gluten precies zijn, welke mensen ze best kunnen mijden en waarom.
Als je enkel de (erg) korte versie van het antwoord hierop wilt, scroll dan naar beneden naar ‘conclusie’!
Daarnaast kan je, als je al veel weet over wat gluten zijn, het eerste deel overslaan.
Wat zijn gluten?
Een oppervlakkige kennis van wat ‘gluten’ zijn komt veel voor. Veel mensen weten wel dat het in graanproducten zit en dat sommigen er niet tegen kunnen.
Er zijn echter veel misverstanden over gluten. Ze krijgen vaak onterecht een slechte reputatie en het kan lijken dat ze voor iedereen schadelijk zijn.
Gluten zijn eiwitten die van nature voorkomen in graanproducten.
Weetje: Het Latijnse woord gluten betekent lijm (Engels; ‘glue’). Deze eiwitten zorgen voor de samenhang en elasticiteit in het deeg en de uiteindelijke graanproducten. Bij glutenvrij brood merk je bijvoorbeeld vaak dat het sneller uit elkaar valt.
Gluten zitten voornamelijk in 4 graansoorten.
Kijk eens op onderstaande afbeelding of je de graansoorten herkent waarvan deze producten gemaakt zijn. Scroll erna iets verder voor het antwoord.
Glas bier: gerst (mout).
Lichtbruin brood: spelt.
Zak bloem: tarwe.
Donkerbruin brood: rogge.
Weetje: Tarwe is met voorsprong de graansoort die het meeste voorkomt in voedingsmiddelen. Spelt is trouwens een primitieve tarwevariant, naast de ‘gewone tarwe’ en ‘durumtarwe’.
Er zijn heel wat soorten producten die bovenstaande graansoorten bevatten. Bijvoorbeeld: brood, pasta, pizzadeeg, koeken, gebak, couscous, crackers, … .
Weetje: Zoals je merkt zijn al deze producten bronnen van koolhydraten. Voorstanders van het ‘low-carb’ dieet (laag aan koolhydraten) spelen de slechte reputatie van gluten onterecht uit. Ze halen dit aan als bijkomende reden om deze producten af te zweren en te bestempelen als ongezond.
Daarnaast kan je gluten terugvinden in iets minder voor de hand liggende voedingsmiddelen. Voorbeelden hiervan zijn: kroketten, fish sticks (paneermeel) of verwerkt vlees zoals gehakt (broodkruimels) maar ook dranken zoals bier en granenkoffie.
Tenslotte zijn er nog de kant-en-klare producten, hier zitten soms sporen van gluten in. Om dat te weten te komen, moet je de ingrediëntenlijst van de verpakking lezen.
Het aanbod glutenvrije varianten is tegenwoordig groot en groeit nog elk jaar.
Er zijn gelukkig ook een heel aantal koolhydraatbronnen die van nature geen gluten bevatten zoals rijst, aardappelen, maïs, quinoa en boekweit.
Weetje: havermout is op zich glutenvrij. Het product dat je in de winkel vindt zal vaak wel sporen van gluten bevatten, omdat men vaak in dezelfde fabriek glutenbevattende producten maakt.
Redenen om gluten te vermijden
Er zijn veel redenen mogelijk om gluten te vermijden. Sommige ervan terecht, maar ook een paar onterecht!
Mensen met bepaalde medische aandoeningen hebben alle reden om glutenvrij te eten.
Deze aandoeningen zijn voornamelijk:
Coeliakie: ook wel ‘glutenintolerantie’. 
Het is een aandoening waarbij je immuunsysteem een hevige, verkeerde reactie geeft op de aanwezigheid van gluten in de dunne darm.
De binnenkant van de dunne darm zal hierdoor heel wat schade ondervinden, waardoor de vertering heel wat minder gaat. (zie afbeelding)
Mensen met coeliakie moeten een strikt glutenvrij dieet volgen voor de rest van hun leven. Ongeveer 1% van de bevolking heeft coeliakie.
Glutengevoeligheid: is een verzamelnaam voor mensen met een verhoogde gevoeligheid voor gluten. Dit kan verschillende oorzaken hebben.
Ze hebben echter geen coeliakie of problemen met hun immuunsysteem. Zij kunnen vaak de gluten minder goed verteren en krijgen hierdoor darmklachten. Het eten van gluten zal voor deze mensen heel wat minder verregaande gevolgen hebben dan voor coeliakie patiënten. Vaak zullen zij bepaalde producten met gluten nog wel kunnen verdragen en eerder ‘glutenarm’ eten.
Glutengevoeligheid is niet aantoonbaar in het bloed of in de darm. Een vaakgebruikte manier om het vast te stellen is om onder begeleiding van een diëtist 6 weken een strikt glutenvrij dieet te volgen en daarna opnieuw gluten te eten. Een arts beoordeelt de klachten in beide perioden.
Er is nog niet zoveel onderzoek gedaan naar glutengevoeligheid. Men stelt wel vast dat dit heel wat vaker voorkomt dan coeliakie. (Schattingen van 1% tot zelfs 10% van de bevolking).
Het probleem met de ‘hype’ errond
Vooraleer glutenvrij te eten, kan je best eerst naar de dokter gaan. De dokter zal via de nodige onderzoeken de oorzaak van jouw klachten trachten te vinden. Probeer deze stap niet over te slaan en jezelf de diagnose te geven. Hier zijn een paar goede redenen voor:
- Als je eerst glutenvrij eet en daarna pas naar de dokter gaat, zal het heel wat moeilijker zijn om een diagnose te stellen. Dit is zeker het geval als je klachten al zijn afgenomen. Dit kan ook toevallig zijn! Stel je voor dat je jarenlang glutenvrij eet terwijl het eigenlijk niet moest.
- Zonder begeleiding weet je niet of je coeliakie, glutengevoeligheid of iets anders hebt. Op deze manier ga je je dieet baseren op giswerk. Bijkomend kan een consultatie bij de diëtist je veel nuttige en betrouwbare info en tips opleveren.
- Glutenvrij eten is niet gezonder. Je zal een heel aantal voedingsstoffen zoals vezels, vitaminen en mineralen missen uit de graanproducten die je weglaat.
Glutenvrij eten is ook geen betere manier om af te vallen dan een ‘gewoon’ gezond dieet. - Glutenvrije vervangproducten zijn vaak duurder. Als je zomaar glutenvrij eet, dikt je rekening bij het winkelen dus misschien onnodig aan!
Als jouw klachten verdwijnen door het volgen van een glutenvrij dieet ga je hier waarschijnlijk best blij om zijn. Terecht!
Maar verkondig niet aan anderen dat dit met zekerheid de oplossing is voor hun problemen. Laat dit aan de arts over.
Bekende Arnold quote uit de film ‘Jingle All The Way’: clip
Voor de uitleg en het uitwerken van een glutenvrij dieet kan je dus best terecht bij een diëtist. Het is immers geen eenvoudig dieet en er komt heel wat bij kijken.
Conclusie
Gluten zitten in graanproducten en zijn voor het overgrote deel van de bevolking niet schadelijk. Er is een hype ontstaan doordat mensen, die niet weten dat ze extra gevoelig zijn voor gluten, zich beter voelden na het volgen van dit dieet. Ze denken hierdoor dat de hele bevolking gebaat is bij het vermijden van gluten.
Het glutenvrij dieet is niet eenvoudig en kan je best pas volgen nadat er een gluten-gerelateerde aandoening vastgesteld is. Zomaar glutenvrij gaan eten kan negatieve gevolgen hebben.
Bedankt voor het lezen! Hopelijk vonden jullie dit onderwerp interessant.
Indien dit het geval is, kan je zeker eens mijn andere artikels bekijken: overzicht.
Ook ben ik benieuwd naar jouw mening of feedback! Laat gerust een berichtje achter.
Groetjes,
Pieter Brughmans, diëtist regio Leuven.
Meer info & adres voor verschillende locaties: Leuven – Korbeek-Lo – Tienen onderaan deze webpagina of hier.