Er is veel bezorgdheid en verwarring over suikervervangende zoetstoffen.
Men beweert voornamelijk dat ze mogelijk toch niet zo veilig of gezond zouden zijn.
In dit artikel geef ik eerst een antwoord op 4 frequent gestelde vragen over zoetstoffen, dan enkele voor- en nadelen en tenslotte een conclusie.
Als je een erg kort antwoord wilt op de vraag van de titel, ga dan even verder tot beneden en lees de conclusie.
4 populaire bezorgdheden over zoetstof:
1. Als je zoetstof inneemt, gaat je lichaam dan hierdoor ook insuline produceren?
Insuline is een hormoon dat je bloedsuikerspiegel regelt. Je lichaam zal enkel insuline produceren om de bloedsuiker te laten dalen. Bij de vertering van zoetstoffen, afhankelijk van de soort en samenstelling van de zoetstof, stijgt de bloedsuiker amper of niet. Bijgevolg is er geen nood aan insulineproductie. Je lichaam wordt niet gefopt en je krijgt al zeker geen diabetes van zoetstoffen.
De hoeveelheid eigenlijke zoetstof die je inneemt is vaak erg klein, we spreken eerder van milligrammen dan van grammen. Zoetstoffen hebben namelijk een veel krachtigere zoetkracht (zuivere aspartaam is ongeveer 200x zoeter, zuivere stevia: 200-300x).
Het is zeer onwaarschijnlijk dat een paar milligram zoetstof dezelfde respons zouden veroorzaken dan een aantal gram suiker.
Opdat je niet moet werken met milligrammen en een minuscule korrel in je thee of koffie moet doen, gebruikt men een (onschadelijk) bulkmiddel.
Het uiteindelijke product dat je in de winkel koopt bevat voornamelijk dit bulkmiddel met maar een beetje zuivere zoetstof.
Het zou anders erg moeilijk zijn om de gewenste zoetheid in je koffie te krijgen.
2. Zoetstof van light frisdrank is chemisch en kunstmatig. Dat kan toch niet goed zijn voor je lichaam?
Hoe vaak zie je wel de vermelding ‘natuurlijk’ op een verpakking? Ook in de media vind je niet zelden de boodschap ‘natuurlijk = goed, geproduceerd door de mens = slecht’!
De zoetstof met de slechtste ‘reputatie’ is aspartaam. Aspartaam, ook wel E951 genoemd, is een kunstmatige zoetstof. De E-nummer E951 werd gegeven door het Europese voedselveiligheidsorganisatie (EFSA) aan deze stof na een erg grondig onderzoek naar de veiligheid. Het is een voedseladditief erkend door de EU, net zoals al die andere E-nummers. (Meer info hierover vind je op de verpakking)
Sommige E-nummers zijn natuurlijk, anderen synthetisch. Maar ze zijn allemaal, per definitie, veilig voor gebruik. Idem voor bepaalde bind- en emulgeermiddelen in vetarme producten.
Wat niet betekent dat E-nummers daarom per se gezonde stoffen aanleveren.
Als de reden om kunstmatige zoetstoffen te vermijden het kunstmatig aspect is, dan moet men wel erg veel producten beginnen schrappen. Ook heel wat geneesmiddelen zijn vaak synthetisch. Het kunstmatig zijn van iets heeft totaal geen verband met de veiligheid ervan…
Bij een gegeven staal ascorbinezuur (Vitamine C) zou je niet kunnen achterhalen of deze uit de natuur komt of synthetisch is aangemaakt. Elke denkbare eigenschap is identiek. Dit toont perfect aan dat de kunstmatige of natuurlijke oorsprong op zich niet doorslaggevend is.
Er zijn schadelijke stoffen binnen beide categorieën. Natuurlijke zoetmiddelen als honing, agavesiroop of kokosbloesemsuiker klinken allemaal mooi, maar zijn zo goed als puur suiker. Vaak claimt men echter dat dit veel gezonder is dan normale suiker, aangezien het ‘natuurlijk’ is.
De ziekteverwekkende bacteriën en virussen van HIV, ebola, malaria en andere verschrikkelijke aandoeningen komen bijvoorbeeld van nature voor. Dat betekent daarom niet dat alle natuurlijke dingen schadelijk zijn.
Indien je toch verkiest om steeds producten te nemen met natuurlijke oorsprong: vervang suiker dan met de zoetstof stevia.
3. Er waren toch studies die aantoonden dat zoetstoffen toxisch kunnen zijn en kanker veroorzaken?
Alle stoffen kunnen toxisch zijn, als je er maar genoeg van inneemt. Correcter is om te spreken van stoffen met een hoge toxiciteit en lage toxiciteit. Toxiciteit bepaalt men door te zien bij welke hoeveelheid van een stof er zich schadelijke effecten voordoen.
Slangengif, bepaalde paddenstoelen of schoonmaakmiddelen in het lichaam kan veel schade berokkenen, zelfs in een kleine dosis.
Voedingsmiddelen hebben een vele maal lagere toxiciteit. Zoetstoffen, maar ook water of beschuiten maken deel uit van de categorie ‘onschadelijk voor normale menselijke consumptie‘. Je moet al erg je best doen om een vergiftiging op te lopen. Dit geldt ook voor zwangere vrouwen, kinderen en oudere mensen.
De studies die de toxiciteit van aspartaam onderzoeken zijn slecht opgezet of worden fout geïnterpreteerd door de media.
Ze gebruikten bijvoorbeeld een dosis die overeenkomt met een dagelijkse inname van ongeveer 1000 à 1200 blikjes light frisdrank voor een gemiddelde mens. Een aantal onfortuinlijke ratten kregen hun hele leven lang een ongelooflijk hoge dosis pure aspartaam via een infuus binnen. Bij deze dosis kregen sommige van deze ratten hierdoor kanker.
Als je als mens deze hoeveelheid zoetstoffen probeert binnen te krijgen met light frisdrank, zal je na 10 à 12 liter waarschijnlijk al sterven aan watervergiftiging, de hoeveelheid water verdunt je bloed te veel. (1000 blikjes is 330 liter). Toch zal deze studie erg vaak opduiken als argument tegen aspartaam voor menselijk gebruik.
Sinds de jaren ’70 zijn er al duizenden onderzoeken uitgevoerd en nooit heeft men met enige geloofwaardigheid kunnen aantonen dat normale consumptie van aspartaam gevaarlijk is.
Het feit dat het in die mate onderzocht is, heeft veel eerder te maken met de hardnekkige en wijdverspreide mythes er rond dan de eigenschappen van de stof!
Om zeker te zijn dat er absoluut niets nadelig zou gebeuren hanteren we in België echter de richtlijn om toch te matigen, een hoeveelheid die overeenkomt met 500 ml light frisdrank per dag, wat heel voorzichtig is.
4. Hoe komt het dan dat er zoveel minder waarheidsgetrouwe verhalen de ronde doen over zoetstof?
Commerciële media publiceren selectief nieuws dat veel emotie oproept bij mensen, met name angst. In een selectie van 100 onderzoeken, waarin 1 onderzoek iets potentieel negatiefs vindt over aspartaam, hoor je daarom misschien enkel over dat ene onderzoek. Bekijk even volgende fictieve koppen voor artikels:
“Alweer bewezen: van alcohol kan je dronken worden”
“Voor een 317de keer bevestigd: mineraalwater is niet schadelijk”
“Resultaten van onderzoek bevestigen al eerder gevonden conclusie: boslucht is zuiverder dan stadslucht”
Deze zijn weinig sensationeel, maar wel waarheidsgetrouw! Zou jij ze lezen?
Zelfs wetenschappelijke tijdschriften en de onderzoekers zelf weten dat je met dergelijke saaie artikels niet veel geld, aandacht of prestige krijgt. Het is een enigszins ondankbare job om het onderzoek van anderen wederom te bevestigen. Onderzoek of resultaten ervan manipuleren om toch iets interessant of nieuw te kunnen zeggen is verleidelijk. Daarom gebeurt het geregeld, maar het blijft erg onethisch.
Voordelen zoetstof ten opzichte van suiker
Het lijkt misschien te goed om waar te zijn, suikervervangers die geen calorieën bevatten en toch even zoet smaken als suiker. Dit gaat in tegen de gedachte die bij vele mensen leeft, namelijk: ‘Diëten moet moeilijk zijn en je mag niet teveel lekkere dingen eten. Die zijn namelijk steeds ongezond…’
Zoetstoffen hielpen en helpen echter ongelofelijk veel mensen om op een aangename, haalbare manier minder suiker te consumeren en om gewicht te verliezen.
Juist omdat het zo handig is, is het van belang dat de hardnekkige mythes die de ronde doen zoveel mogelijk uit de wereld geholpen worden.
Ik wil wel even benadrukken dat zoetstof een goede suikervervanger is, maar op zich geen gezonde stoffen levert. Zoetstof is geen vrijgeleide om ineens veel meer zoetigheid te beginnen eten en drinken. Vervang je gezondere gewoontes er niet mee en drink hoofdzakelijk water doorheen de dag.
Mogelijke nadelen zoetstof:
Polyolen of ook wel suikeralcoholen zijn zoetstoffen die vaak gebruikt worden bij suikerarm snoep, chocolade of kauwgom. Als je hier een redelijke hoeveelheid van inneemt kan je darmklachten krijgen.
De smaak van sommige zoetstoffen is niet identiek met suiker. Men merkt, vooral in het begin, vaak een bittere of ‘chemische’ bijsmaak op. Na een paar dagen of weken wennen de meeste mensen hier aan.
Geef het een objectieve, eerlijke kans en probeer je besluit niet op voorhand al te maken. Smaakbeleving zit niet alleen in de mond, maar ook in het hoofd.
Een echte suiker- of zoetverslaving ontwikkelen door gebruik van zoetstoffen is onwaarschijnlijk. Je kan wel gewoontes ontwikkelen waardoor je (op bepaalde momenten) zin gaat hebben in iets zoets. Dit is echter nog geen verslaving, deze gewoonte kan makkelijk doorbroken worden.
Mensen met de zeldzame, ongeneselijke aandoening aan het metabolisme PKU (phenylketonurie) kunnen bepaalde bestanddelen van eiwitten niet goed verwerken. Zij dienen een complex dieet te volgen waarbij heel wat voedingsmiddelen vermeden dienen te worden, waaronder aspartaam.
Conclusie
Zoetstoffen zijn een erg handig alternatief voor suiker. Vervang je gezondere gewoontes er echter niet mee en drink hoofdzakelijk water doorheen de dag.
Er bestaan heel wat misverstanden en zelfs complottheorieën over zoetstoffen en vooral aspartaam. Deze zijn hardnekkig en wijdverspreid. Laat je hier niet door beangstigen of misleiden. Een echte Nutrition Nerd laat zich alleen leiden door bewijsbare feiten en wetenschap!
Zoetstoffen zijn veilig en zullen geen schadelijke neveneffecten geven bij normaal gebruik ervan. Er is geen bewijs dat zoetstoffen kanker, verhoogde insulineresistentie of diabetes zouden veroorzaken.
Bedankt voor het lezen! Hopelijk vonden jullie dit onderwerp interessant.
Indien dit het geval is, kan je zeker eens mijn andere artikels bekijken: overzicht.
Ook ben ik benieuwd naar jouw mening of feedback! Laat gerust een berichtje achter.
Groetjes,
Pieter Brughmans, diëtist regio Leuven.
Meer info & adres voor verschillende locaties: Leuven – Korbeek-Lo – Tienen onderaan deze webpagina of hier.